Arties
Descripcion
Eth pòble d’Arties (400 abitants) se trape a 1.143 m d’altitud, ara confluéncia der arriu Valarties damb er arriu Garona, en un petit espaci dera Val. Ara fin deth pòble, era ribèra de Valarties dominada peth tuc deth Montardo (2.833 m) mos pòrte ara entèsta der arriu Valarties a on i son es estanhs de Mar, Tòrt, d’Arrius, eth de Restanca damb eth sòn refugi de montanha ath costat e d’auti mèndres.
En nuclèu antic se destaque era glèisa parroquiau de Sta. Maria d’Arties, bastiment romanic deth sègle XI ath XII, damb un campanau fòrça elegant òbra des darrèri ans deth sègle XIII e principis deth XIV. Tanben a un campanau de ‘cadireta’ romanic.
Era glèisa a tres naus separades per pilars cilíndrics, que non an bases. Aguesti pilars son coronadi per un abac quarrat e sense decorar des que arranquen es arcs de miei punt que sostien es murs. Suberges er important nombre e qualitat des sues pentures. Ara N dera poblacion, ara dreta deth Garona e ara auta banda dera carretèra, i a era glèisa de Sant Joan d’Arties, bastissa gotica de fins deth sègle XIII, prumèrs deth XIV, damb campanau octogonal. Actuauments s’un equipament museistic, qu’acuelh exposicions itinerantes.
Ath sud dera vila i a era capèla de Sant Pelegrin damb petit campanau de espadanya e absida semicircular e actuauments emblanquinat. Ath vielh nuclèu deth pòble se destaquen dues bastisses civius. En un, era casa nomentada Çò de Paulet (1.549) damb notables hiestraus, e er aute , era casa de Portolà, d’era que rèste ua tor quarrada deth sègle XVI. Cap ath 1.970 se bastic eth Parador Nacionau de Torisme Gaspar de Portolá.
Enes entorns deth pòble i son es Banhs d’Arties, actuauments abandonadi, d’aigües sulfuroses e qu’an dues hònts ua a 43 º e era auta a 29º.
Hestège era hèsta major eth 24 de junh per Sant Joan, e era verbena se hè era hèsta deth Taro. Eth dia 25 de junh i a romeria a Sant Pelegrí, e eth 25 de junhsèga romeria a Sant Jaime.
Eth pòble compde damb bibliotèca, casau de jubilats, consultòri medicau, farmàcia, burèu bancari, estanc, comèrç, hotèls, un camping e ua abundosa aufèrta de bars e restaurants. Tanben i a un espaci recreatiu ar aire liure damb zòna esportiua, e un nuclèu zoològic en memòria des ossi que i sigueren temps endarrèr.